Przepisy bhp a pracownicy na umowach cywilnoprawnych

Autor: Jakub Michalski, Wojciech Ostaszewski. Jakub Michalski jest adwokatem, a dr Wojciech Ostaszewski radcą prawnym w OMLegal, Kancelaria Adwokacko-Radcowska

W wielu hotelach, jeśli nie w większości, część osób wykonuje pracę na podstawie umów cywilnoprawnych. Dlatego stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w stosunku do osób niezatrudnionych na etacie, a także tzw. odpowiedzialność uzupełniająca (mogąca wystąpić m.in. w razie naruszenia przepisów bhp), to kwestie, które mają istotne znaczenie w prowadzeniu działalności hotelarskiej. Według powszechnego przeświadczenia, jeżeli dana osoba świadczy pracę w hotelu nie na podstawie umowy o pracę, ale na podstawie umowy cywilnoprawnej, to nie stosuje się do niej przepisów kodeksu pracy. Co do zasady jest to prawda, ale przepisy bhp są jednym z wyjątków. Osobom świadczącym pracę np. na podstawie umowy-zlecenia również trzeba zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy. W związku z tym prowadząc hotel, należy wiedzieć, które przepisy dotyczące bhp trzeba stosować wobec nich. Kwalifikacja umowy – nieważna jest jej nazwa, tylko treść Pamiętać należy, że o tym, czy dana umowa z pracownikiem hotelu jest umową cywilnoprawną, czy też nie (a zatem jest umową o pracę), nie decyduje nazwa wpisana na dokumencie. Co do zasady umowa cywilnoprawna zawarta na zasadach umowy o pracę będzie zatrudnieniem z kodeksu pracy – niezależnie od jej nazwy. Jeżeli w treści stosunku prawnego łączącego strony (pamiętajmy, że ocenie podlega treść umowy, ale także sposób jej wykonywania) przeważają cechy charakterystyczne dla stosunku pracy (zgodnie z definicją: wykonywanie za wynagrodzeniem pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę), to mamy do czynienia z zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy bez względu na nazwę umowy zawartej przez strony. W wypadku umów cywilnoprawnych zawieranych w hotelarstwie sytuacja jest dla pracodawcy niekorzystna, gdyż z definicji hotel pracuje dla gości i musi się, choćby z czasem pracy, do nich dostosować – czyli w zasadzie zawsze miejsce i czas pracy są wyznaczone. Z tego punktu widzenia korzystne jest stanowisko Sądu Najwyższego mówiące, że o ustaleniu charakteru umowy o świadczenie pracy nie może przesądzać jednoznacznie jeden jej element, ale całokształt okoliczności faktycznych (m.in. wyrok SN z 17 października 2009 r., sygn. akt III PK 38/09). Podsumowując – w sytuacji, gdy ustalenie cech dominujących danej umowy nie jest możliwe, decydować powinna wola stron. W wypadku umowy łączącej daną osobę z hotelem bardzo często ciężko jest jednoznacznie określić typ relacji prawnej i wtedy odwołujemy się do całokształtu okoliczności wykonywania umowy i woli stron. Bhp a świadczenie pracy na podstawie umów cywilnoprawnych Sytuacja prawna osób świadczących na rzecz hotelu pracę etatową i pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej jest odmienna. Tych drugich nie obejmują m.in. normy ochronne dotyczące czasu pracy czy okresów odpoczynku przewidziane w kodeksie pracy. Nie oznacza to jednak, że zakresy przepisów stosowanych do tych dwóch grup nie mają żadnej części wspólnej. Obu grupom hotel obowiązany jest zapewnić odpowiednie warunki pracy. Kodeks pracy nakazuje zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy: • osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, a także • osobom prowadzącym w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę na własny rachunek działalność gospodarczą. Zasadnicze jest miejsce świadczenia pracy („usług”). Jeżeli w hotelu świadczą pracę osoby na podstawie umów cywilnoprawnych, kodeks pracy nakazuje zapewnienie bhp. Do czego przepisy bhp zobowiązują hotel? Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. W praktyce oznacza to, że hotel musi m.in.: – zapewniać przestrzeganie przepisów oraz zasad bhp, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń; – reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bhp oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy; – zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy [...]