Czym się różni rejestr zabytków od ewidencji zabytków

Autor: Joanna Borczyk

Planując inwestycję hotelową, należy zweryfikować, czy dana nieruchomość nie podlega ochronie zabytków albo ochronie konserwatorskiej. W przypadku, gdy jest ona wpisana do rejestru zabytków bądź ewidencji zabytków, przyszły właściciel bądź najemca musi liczyć się z ograniczeniami, w szczególności w zakresie ewentualnych prac budowlanych. Podstawowym aktem prawnym regulującym, co stanowi przedmiot ochrony zabytków oraz opieki nad nimi, jaki jest zakres tej ochrony i opieki, a także jakie są formy ochrony zabytków – jest ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2014 r. poz. 1446 z późniejszymi zmianami). Co to jest zabytek Artykuł 3 pkt 1 ustawy definiuje, co należy rozumieć przez zabytek. Jest nim nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową. Warto wskazać, że uznanie wartości historycznej w rozumieniu art. 3 pkt 1 ustawy nie sprowadza się do „dawności”. Pojęcie świadectwa minionej epoki bądź zdarzenia dotyczyć może bowiem także obiektów, które w nie są obiektami z czasów odległych. Taka ocena dotyczy w szczególności obiektów techniki, ze względu na znaczny rozwój i zmienność w tej dziedzinie (Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z 1 października 2014 r., sygn. akt II SA/Gd 397/14). Ochronie i opiece podlegają obiekty bez względu na ich stan zachowania, co oznacza, że zły stan techniczny budynku nie może być podstawą do zakwestionowania jego zabytkowych walorów i odstąpienia od wpisu do rejestru zabytków. Opieka nad zabytkiem sprawowana jest przez jego właściciela lub posiadacza i polega w szczególności na zapewnieniu warunków: 1) naukowego badania i dokumentowania zabytku; 2) prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy nim; 3) zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie; 4) korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości. Powyższe obowiązki właściciela zabytku lub jego posiadacza obciążają właścicieli zabytków z mocy prawa. Zachowanie polegające na „utrzymywaniu” zabytku zgodnie z przepisami ustawy można sprowadzić do przestrzegania w szczególności tych przepisów, które nakładają na właściciela obowiązek realizacji działań wynikających z definicji opieki nad zabytkami, a zatem zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie i korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości. Dodatkowo z ustawy wynika obowiązek podporządkowania się działaniom organów ochrony zabytków. Wpis nieruchomości do rejestru zabytków Jedną z form ochrony jest wpis do rejestru zabytków. Ustawa dodatkowo wskazuje także na takie formy ochrony zabytków jak m.in.: wpis na Listę Skarbów Dziedzictwa, uznanie za pomnik historii, utworzenie parku kulturowego, ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy czy decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej. Rejestr dla zabytków znajdujących się na terenie województwa prowadzi wojewódzki konserwator zabytków w formie odrębnych ksiąg dla zabytków nieruchomych, ruchomych i archeologicznych. Do rejestru zabytków wpisuje się zabytek nieruchomy na podstawie decyzji wydanej przez wojewódzkiego konserwatora zabytków z urzędu bądź na wniosek właściciela zabytku nieruchomego lub użytkownika wieczystego gruntu, na którym znajduje się zabytek nieruchomy. Żądanie wpisania obiektu do rejestru zabytków mają prawo zgłosić również stowarzyszenia i organizacje społeczne, których jednym z zadań statutowych jest ochrona dziedzictwa kulturowego. Decyzja wojewódzkiego konserwatora zabytków powinna spełniać warunki określone art. 107 § 1 i 2 kodeksu postępowania administracyjnego. Przed wydaniem decyzji organ prowadzi postępowanie, w trakcie którego weryfikuje dokumentację dotyczącą danej nieruchomości, gromadzi materiały na jej temat, badania, opinie itp. Organ ma obowiązek zawiadomić wszystkie strony postępowania o wszczęciu sprawy, a każda ze stron ma prawo uczestniczyć na każdym etapie sprawy. Wydana decyzja podlega zaskarżeniu (stronie przysługuje odwołanie do organu drugiej instancji). W trybie określonym powyżej do rejestru może być również wpisane otoczenie zabytku, a także jego nazwa geograficzna, historyczna lub tradycyjna. Wpisanie zabytku nieruchomego do rejestru ujawnia się w księdze wieczystej danej nieruchomości na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków. Decyzja o wpisie zabytku nieruchomego do rejestru na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków stanowi podstawę wpisu w katastrze nieruchomości. Na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków informację o wpisie zabytku nieruchomego do rejestru ogłasza się w wojewódzkim dzienniku urz [...]